رئیس مجمع تشکل‌های دانش‌بنیان ایران در گفت‌وگو با رادیو اقتصاد پیرامون ارتقاء فرهنگ کارآفرینی دانش‌بنیان و فعالیت در این حوزه با بیان اینکه در کشورمان، به شرکت‌هایی که با استفاده از فناوری‌های سطح بالا ارزش افزوده قابل توجهی ایجاد کرده و کالا و خدماتی را ارائه می‌کنند، در اصطلاح دانش‌بنیان می‌گویند، گفت: معمولا افرادی که از سطح تحصیلات بالاتری برخوردار هستند وارد این حوزه شده و سعی می‌کنند تیم‌هایی را تشکیل داده و با کمک آن تیم‌ها نسبت به دانشی که دارند و محصولی که تولید کرده‌اند اقدام به کارآفرینی می‌کنند که اغلب این مجموعه‌ها شرکت‌های متوسط یا کوچک هستند.

افشین کلاهی ادامه داد: به نظر می‌آید این رویکرد، رویکرد مناسبی است و موضوعی است که در همه کشورهای پیشرفته دنیا تجربه شده و روی آن سرمایه‌گذاری شده است. در این مدل تلاش شده کسانی که از نوعی فناوری استفاده می‌کنند که می‌تواند در یک حوزه مشخص مزیت داشته و با سرمایه کم ارزش افزوده قابل توجهی ایجاد کند، برای ادامه مسیر خود مورد حمایت قرار بگیرند.

وی با بیان اینکه در این نوع حمایت‌ها معمولا به فعالان در این حوزه امکانات داده شده و دستشان باز گذاشته می‌شود، گفت: در این رویکرد متولیان و دولت‌ها سعی دارند با کاهش محدودیت‌ها منجر به تولید ثروت شوند. از این رو، چندسالی است که در کشور ما هم این اتفاق افتاده است.

کلاهی پیرامون نحوه ورود افراد به حوزه دانش‌بنیانی گفت: در ابتدای راه قرار بود برای تاسیس شرکت‌های دانش‌بنیان حتما افرادی از دانشگاه به این حوزه ورود پیدا کنند، اما به تدریج این قانون اصلاح شده و اکنون شخص کارآفرینی که وارد این حوزه می‌شود، حتی نیاز نیست مدرک تحصیلی خاصی هم داشته باشد بلکه، مهم این است که چه کالا یا خدماتی را می‌تواند ارائه کند.

وی افزود: پیرو این امر معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری کالا و خدمات ارائه شده را ارزیابی کرده و بر مبنای سطح دانشی که در آن استفاده شده است آن را به دانش‌بنیان نوع 1، 2 و اخیرا نوع3 رتبه بندی می‌کند. سپس بر مبنای اینکه در چه رده‌ای قرار گرفته حمایت‌هایی از سوی معاونت علمی وفناوری ریاست جمهوری و صندوق نوآوری و شکوفایی در راستای توانمندسازی این شرکت‌های انجام می‌گیرد.

کلاهی با اشاره به اینکه در حال حاضر حدود 6هزار شرکت دانش‌بنیان در این سطوح رده‌بندی شده و در حال فعالیت هستند، گفت: البته کسانی که با حوزه دانش آشنا و دانشگاهی هستند پتانسیل بهتری برای تاسیس اینگونه شرکت‌ها دارند. اما به طور کلی در قوانین جدید منعی قانونی برای حضور عموم افراد در این حوزه وجود ندارد.

وی پیرامون این موضوع توضیح داد: در ابتدای کار هدف این بود که اساتید دانشگاه و اعضای هیات علمی فعال در این حوزه، در پارک‌های علم‌و فناوری وابسته به دانشگاه‌ها که در آن زمان تشکیل شده بود دور هم جمع شوند و علمی که در دانشگاه‌ها وجود دارد را به ثروت تبدیل کرده و تجاری سازی کنند.

رئیس مجمع تشکل‌های دانش‌بنیان ایران اظهار کرد: اما این فضا در ادامه به صورت کامل موفق نبود؛ چراکه، تجاری سازی یک نوع مهارت است و تجربه نشان داد افرادی که فقط در حوزه علمی و آکادمیک حضور داشته و یا کسانی که فعالیت‌ها فنی انجام داده‌اند خیلی شرکت‌داران موفقی نبوده‌اند. بنابراین، به تدریج ثابت شد که بحث تجاری‌سازی هم بسیار مهم است و اینکه یک بنگاه اقتصادی بتواند فعالیت کند بسیار مهمتر است از اینکه بخواهیم این شرکت‌ها به دانشگاه‌ها وابسته باشند.

وی بیان کرد: امروزه شرکت‌های بسیاری هستند که با فناوری، ایده و خلاقیتی که داشتند، توانستند به این حوزه ورود پیدا کنند که بسیار هم موفق بوده‌اند و برخی از آنها حتی خدمات و محصولی ارائه کردند که پیچیدگی خاصی هم نداشته اما موفق به تجاری سازی طرح خود و کسب درآمد از آن شدند. این بخش به نظرم بخش مهمتری است و تاثیر بیشتری در اقتصاد می‌گذارد. بنابراین، می‌توان روی این بخش تمرکز کرد تا سهم بیشتری در اقتصاد کشور داشته باشد.

کلاهی در ادامه گفت: در دنیا فناوری‌هایی وجود دارد که به نظر می‌رسد در آینده‌ای نزدیک کل جهان را در برمی‌گیرد، اکنون بحث صنعت چهار یا تغییرات دیجیتال مطرح است و این چهره صنعت‌ها و کسب‌وکارها را تغییر خواهد داد، اکنون این موج در دنیا آغاز شده است. از سوی دیگر، امروزه اغلب سیاستگذاران به درستی به این سمت حرکت کرده‌ و سعی دارند فضایی ایجاد کنند تا دانشگاه‌ها و صاحبان صنایع را به هم نزدیک کرده و به ویژه در حوزه صادرات، از طریق تعامل با کسب‌وکارهای بزرگی که از قبل در این حوزه تجربه دارند، ورود کنند.

بررسی وضعیت کارآفرینی در حوزه دانش‌بنیان

وی پیرامون وضعیت کارآفرینی دانش‌بنیان در کشور گفت: این حوزه یکی از موفق‌ترین حوزه‌هایی بوده که در چند سال اخیر در کشور شکل‌گرفته است. به این دلیل که خوشبختانه مسوولان و سیاستگذاران فعال در این حوزه انسان‌های فهیمی هستند که راه را به درستی رفته‌اند و در طول این مدت ایرادات را اصلاح کرده و نیازهای بازار و کشور را درک کرده‌اند. در هرحال، این مسیری است که کمتر از یک دهه است که در کشور آغاز شده و علیرغم مشکلات موجود، روی ریل قرار گرفته و به خوبی در حال پیش روی است.

کلاهی با تاکید بر اینکه، من نگاه خوشبینانه‌ای به آینده دارم و معتقدم باید با همه توان و امکاناتمان روی این موضوع تمرکز کرده و از همه افراد و شرکت‌هایی که وارد این حوزه می‌شوند حمایت کنیم، گفت: چراکه، چاره‌ای جز این نداریم.

وی خاطرنشان کرد: امروزه یکی از برنامه‌های اصلی معاونت علمی و فناوری و صندوق نوآوری و شکوفایی این است که روش‌های مختلفی را در جهت توانمندسازی شرکت‌ها در پیش بگیرند. به‌عنوان مثال، این نهادها در حوزه‌های اقتصادی، دانش مدیریتی، دانش‌مالی، نحوه ارتباط با بازار و ارتباط با صنایع، نحوه ارتباط با کسب‌وکارهای بزرگتر، تلاش برای جذب سرمایه، کمک به حضور شرکت‌ها در نمایشگاه‌ها و نحوه بازاریابی محصول و تحقیق بازار چندسالی است که به صورت جدی ورود پیدا کرده‌اند که سیاست بسیار خوبی است و موفق هم بوده‌اند.

کلاهی تصریح کرد: تمام فضای دانش‌بنیانی در این خلاصه می‌شود که اینکه صرفا چیزی تولید کنیم که دانشی در آن به کار رفته باشد مهم نیست، بلکه هدف این است که بتوان از تولید محصول درآمد کسب کرد که البته تا کنون کارهای خوبی در این حوزه‌ها انجام شده است.

مشکلات و چالش‌های پیش‌روی کسب و کارهای دانش‌بنیان

وی در رابطه با مشکلات و چالش‌های پیش‌روی کسب و کارهای دانش‌بنیان، گفت: اولین مشکل مربوط به نهادهایی مانند معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و صندوق نوآوری و شکوفایی است. علیرغم اینکه اشاره کردم این نهادها سیاست‌های خوبی را در پیش گرفته‌اند اما بوروکراسی شدیدی بر فضای آنها حاکم است. این بوروکراسی موجب می‌شود پس از مدتی شرکت‌ها دلسرد شوند.

کلاهی ادامه داد: در این فضا شرکت‌ها برای اینکه بخواهند مسیر دانش‌بنیان شدن را طی کنند و مورد حمایت واقع شده و از وام‌ها و تسهیلات بهره‌مند شوند باید وقت فرسایشی بگذارند و گاه ممکن است سال‌ها طول بکشد و به نتیجه‌ای نرسند.

وی افزود: مساله دیگر این است که شرکت‌های فعال در این حوزه با تمام مشکلاتی که دارند، زمانی که از آن فضای گلخانه‌ای که در آن پرورش یافته‌اند خارج و دانش‌بنیان می‌شوند و محصول خود را تجاری‌سازی کرده و وارد بازار می‌شوند، در ادامه کار با یک فضای انحصاری و غیررقابتی و با قوانین و مقرراتی که مخل آسایش فعالان اقتصادی و کسب‌وکارهاست مواجه می‌شوند و نمی‌توانند به رشد خود ادامه دهند.

این فعال اقتصادی عنوان کرد: مشکل دیگر مربوط به حوزه ارتباطات بین‌الملل است. در حوزه فناوری، ارتباطی با سایر کشورهای پیشرو نداریم. در حالیکه کشورهایی که روی لبه فناوری در حال حرکت هستند به این نوع از ارتباطات نیازمند هستند. سرمایه‌گذاری خارجی، تبادل دانش فنی و مدیریت خارجی در حوزه شرکت‌هایی که فعالیت‌های بین‌المللی دارند موضوع مهمی است و تا این امر محقق نشود، اولا شرکت‌های نمی‌توانند به بلوغ واقعی برسند و دوما نمی‌توانند صادرات داشته باشند. این عدم وجود ارتباطات مناسب بین‌المللی به صادرات در این حوزه لطمه زده است.

کلاهی تاکید کرد: نکته آخر که می‌خواهم به آن اشاره کنم بحث مهاجرت نیروهای کار متخصص است که شرکت‌ها در حال حاضر با آن دست به گریبان هستند. به‌گونه‌ای که برخی اقدامات مانند «طرح صیانت» که به تازگی مطرح شده، باعث ایجاد بی‌انگیزگی در فعالان اقتصادی و حتی کارآفرینان شده و بسیاری از آنها به فکر مهاجرت افتاده‌اند.

تاریخ انتشار: 1400/06/03