مدت‌های طولانی بود که کشور در حال پیشروی در راستای تولید و رفع موانع آن بود که کم کم به سطحی از توانایی و باور علمی عملی رسید که بحث شرکت‌های دانش‌بنیان‌ به نقطه عطف خود یعنی انتخاب به عنوان شعار سال رسید. از آنجا که دانش‌بنیان ،خلاق و مالکیت فکری دو عنصر همزاد و همراهند لازم است این همراهی تقویت و برای سالهای آتی تحکیم شود.

مالکیت فکری از دو کلمه مالکیت و فکر تشکیل شده که اولی از جنس ثروت و دومی همان علم دانایی و دانش است از طرفی شرکت دانش بنیان نیز از دو عنصر شرکت و دانش تشکیل شده که باز هم رسالت اصلی هر شرکتی تحقق یک سری اهداف مالی و اقتصادی است لذا دو اسم مالکیت فکری و شرکت دانش بنیان و خلاق، از نظر مبنایی و رسالت قرابت بسیار زیادی با هم دارند و نمی‌توان آنها را از هم تفکیک کرد یا رشد آنها را جدا از هم رقم زد.

دانش و فناوری کالای اصلی یک شرکت دانش‌بنیان یا خلاق است که طبیعی است با رشد و افزایش شرکت‌های دانش‌بنیان نیاز به جای‌گیری محافظت‌هایی از این جنس نیز بیشتر شود و اینجاست که مالکیت فکری به عنوان مجموعه قوانین حفاظت از دارایی‌های فکری و نامشهود پا به میان گذاشته و دوشادوش این شرکت‌ها در عرصه ظاهر خواهند شد. بطور مثال یکی از شاخص‌های مهم پیشرفتگی کشورهای توسعه یافته در تعداد اختراعات آن کشور است که این شاخص‌ها فقط زمانی رشد صحیح می‌کنند که حفاظت قانونی لازم نیز ایجاد شود بنابراین بحث مالکیت فکری جزو ملزومات اصلی و جدانشدنی در رشد و بسط دانش بنیان است.

دارایی های نامشهود این شرکت مانند دانش و فناوری بشدت نیازمند حمایت توسط مجموعه قوانین مالکیت فکری  هستند و در این بین علاوه بر تقویت مبادی قانونی باید خود شرکتها نیز با این دارایی های خود آشنا شوند و مفهموم و ارزش دارایی های نامشهود خود را بدانند.لازم است شرکتها لیستی تخصصی از این دارایی های خود را استخراج کنند و سپس از نحوه حفاظت هر کدام از این دارایی ها مطلع شوند. بطور مثال اکثر این شرکتها نمی‌دانند یک سری از اطلاعات آنها جزو “راز تجاری” است و تنها زمانی به فکر حفظ آنها می‌افتند که آن را از دست داده اند یا حادثه ای مشابه را رویت کرده‌اند.

امنیت دانش‌بنیانی

امنیت دانش بنیانی مقوله بسیار مهمی است که زیرساخت یک توسعه پایدارملی را پایه ریزی می‌کند زیرا امنیت دانش‌بنیانی امنیتی فراگیر را در همه عرصه ها چون اقتصاد، نظامی، پزشکی و بازار را برقرار می کند، امنیت خود دانش بنیان را نیز مبانی حقوقی جامعه و در راس همه مالکیت فکری تامین میکند که طبیعی است با سوق جامعه ما به سمت دانش بنیانی نیاز واقعی ما به مالکیت فکری واضح تر دیده خواهد شد. پس توجه به مالکیت فکری یک لازمه مهم است که نباید منتظر شویم که نیاز آن در اثر پیدایش مشکلات لمس شود بلکه همزمان با رشد شرکتهای دانش بنیان مقوله مالکیت فکری نیز رشد کند و همپا با دانش بنیان رو به بالا حرکت کند.پس این امنیت در کنار مالکیت فکری برای دانش بنیانی قدرت و پایندگی را به ارمغان دارد و بازتاب نهایی این موضوع در توسعه پایدار متجلی خواهد شد.

دانش‌بنیان و دانشگاه‌های نسل سوم

شرکت‌های دانش بنیان در واقع شکل بسیار فشرده ای از یک دانشگاه نسل سوم یعنی دانشگاه‌های کارآفرین است و حتی نمونه موفق تر از دانشگاه نسل سوم می باشند چرا که توانسته از اعضای خود کارآفرینان بارزی بسازند و از علم و تجربه خود ارزش افزوده برای جامعه ایجاد کنند ولی بسیاری دانشگاه‌های ما هنوز جرات و شهامت تولید ثروت از علم خود را نیافته اند حتی بر روی کاغذ و آیین نامه ها لذا با ایجاد ارتباط بین این شرکتها و دانشگاه‌ها منابع عظیمی از علم آکادمیک جامعه می تواند به مرور زمان وارد عرصه تجارت گردد. جالبتر اینکه دانشگاه نسل سه نیز رسالتش تبدیل علم یا همان فکر به ثروت (ثروت از جنس مالکیت است) را دارد یعنی این دانشگاه‌ها نیز تقارب و تزدیکی بسیار عمیقی با مالکیت فکری دارند.شرکت‌ها دانش بنیان مانند دانشگاه‌های نسل سه در فضای اقتصادی تنفس و ارتزاق می‌کنند و هر جا بحث پول باشد پای مناقشات و مسایل حقوقی چون مالکیت فکری نیز باز می شود پس با ورود دانشگاهها به این عرصه می توان این موارد را از قبل آسیب شناسی کرد و همزمان با کمک به شرکت‌های دانش‌بنیان اساتید و فارغ التحصیلان را نیز به این شرکت‌ها وارد کرد.

*رئوف میلان‌نورانی، عضو کمیته فنی مالکیت فکری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

تاریخ انتشار: 1402/11/08