حمایت از پیشران‌ها به شرط حمایت از SMEها در اکوسیستم دانش‌بنیان
قوانین و مقررات دست‌وپاگیر؛ سدی در مسیر شکوفایی اکوسیستم دانش‌بنیان
فروردین 9, 1404حمایت از پیشران‌ها به شرط حمایت از SMEها در اکوسیستم دانش‌بنیان
سحر بنکدارپور
دبیرکل مجمع تشکل‌های دانش‌بنیان ایران
در شرایط کنونی اقتصاد ایران، که با چالش‌هایی مانند تحریم‌ها، نوسانات ارزی و محدودیت‌های دسترسی به فناوری‌های پیشرفته مواجه است، نقش شرکت‌های دانش‌بنیان به عنوان موتور محرک اقتصاد دانش‌محور بیش از پیش پررنگ شده است. قانون جهش تولید دانش‌بنیان که با هدف تقویت این شرکت‌ها و ایجاد بسترهای لازم برای رشد آن‌ها تصویب شده است، فرصتی استثنایی برای تحول اقتصاد ایران فراهم کرده است. با این حال، برای بهره‌برداری کامل از این فرصت، باید به دنبال ایجاد تعادل بین حمایت از شرکت‌های پیشران و شرکت‌های کوچک و متوسط باشیم. در این یادداشت سعی داشته‌ام به بررسی ضرورت این تعادل و ارائه راهکارهایی برای تحقق آن بپردازم.
ضرورت حمایت از شرکت‌های پیشران
شرکت‌های پیشران، به عنوان بازیگران اصلی در اکوسیستم فناوری و نوآوری، نقش کلیدی در ایجاد زنجیره‌های ارزش و توسعه بازارهای جدید دارند. این شرکت‌ها با دارا بودن منابع مالی، فنی و انسانی بیشتر، می‌توانند به عنوان موتور محرک رشد اقتصادی عمل کنند. آن‌ها قادرند پروژه‌های بزرگ مقیاس را اجرا کنند، فناوری‌های نوین را توسعه دهند و حتی در بازارهای بین‌المللی حضور یابند. در شرایط کنونی اقتصاد ایران، حمایت از این شرکت‌ها می‌تواند به ایجاد اشتغال، افزایش صادرات غیرنفتی و کاهش وابستگی به واردات کمک کند.
با این حال، حمایت از شرکت‌های پیشران باید مشروط به تعهد آن‌ها به حمایت از SMEها باشد. این رویکرد نه تنها به ایجاد تعادل در اکوسیستم دانش‌بنیان کمک می‌کند، بلکه باعث تقویت زنجیره‌های تأمین و افزایش همکاری‌های بین شرکتی می‌شود.
نوع دیگر حمایت از SMEها که بسیار مرسوم است باعث می‌شود اکثریت دانش‌بنیان‌ها و SMEها مقروض شده و با توجه به شرایط اقتصادی موجود نتوانند از پس بدهی‌هایشان بربیایند. این در حالیست که در همه جای دنیا چرخه تولید با سرمایه‌گذاری کمپانی‌های بزرگ روی شرکت‌های کوچک و متوسط اتفاق می‌افتد و نه با حمایت‌های دولت. به عنوان مثال، کمپانی‌هایی مانند گوگل و مایکروسافت در صدد هستند با سرمایه‌گذاری بر روی شرکت‌های کوچک و متوسط جریان اقتصاد را پیش ببرند.
چالش‌های SMEها در اکوسیستم دانش‌بنیان
شرکت‌های کوچک و متوسط به عنوان بخشی حیاتی از اکوسیستم دانش‌بنیان، با چالش‌های متعددی مواجه هستند. این چالش‌ها شامل دسترسی محدود به منابع مالی، نبود بازارهای پایدار، ضعف در زیرساخت‌های فناوری و عدم توانایی در رقابت با شرکت‌های بزرگتر می‌شود. در بسیاری از موارد، SMEها به دلیل کمبود منابع، قادر به توسعه محصولات نوآورانه یا ورود به بازارهای بین‌المللی نیستند. این در حالی است که این شرکت‌ها به دلیل انعطاف‌پذیری بالا و توانایی در پاسخ سریع به تغییرات بازار، پتانسیل بالایی برای رشد و نوآوری دارند.
از این رو، بسیار مهم است که بتوانیم با اندیشیدن تمهیداتی میان حمایت از شرکت‌های پیشران و SMEها تعادل ایجاد کنیم. در این خصوص با پیاده‌سازی راهکارهایی که در ادامه می‌آید می‌توان اقدامات موثری در حوزه مذکور انجام داد.
ایجاد زنجیره‌های ارزش مشترک
شرکت‌های پیشران می‌توانند با ایجاد زنجیره‌های ارزش مشترک، SMEها را به عنوان تأمین‌کننده یا شریک تجاری در پروژه‌های خود مشارکت دهند. این همکاری‌ها نه تنها به رشد SMEها کمک می‌کند، بلکه باعث افزایش کیفیت و کاهش هزینه‌های تولید برای شرکت‌های پیشران می‌شود.
تسهیم دانش و فناوری
شرکت‌های پیشران می‌توانند با تسهیم دانش و فناوری‌های خود با SMEها، به ارتقای سطح فنی این شرکت‌ها کمک کنند. این کار می‌تواند از طریق برگزاری دوره‌های آموزشی، کارگاه‌های تخصصی یا حتی انتقال فناوری انجام شود.
حمایت مالی مشروط
دولت و نهادهای مرتبط می‌توانند حمایت مالی از شرکت‌های پیشران را مشروط به مشارکت آن‌ها در حمایت از SMEها کنند. برای مثال، بخشی از تسهیلات اعطایی به شرکت‌های پیشران می‌تواند به توسعه همکاری‌های آن‌ها با SMEها اختصاص یابد.
البته نکته‌ای که وجود دارد این است که شرکت‌های بزرگ اقتصادی خیلی به تسهیلات مالی نیاز ندارند و نوع و جنس این حمایت‌ها باید متفاوت از وام و تسهیلات و از جنس تسهیلگری بدون دخالت دولت در اجرای آن باشد.
ایجاد شبکه‌های همکاری
تشکیل شبکه‌های همکاری بین شرکت‌های پیشران و SMEها می‌تواند به تبادل تجربیات، منابع و فرصت‌های بازار کمک کند. این شبکه‌ها می‌توانند تحت حمایت نهادها و تشکل‌های صنفی مانند مجمع تشکل‌های دانش‌بنیان ایران فعالیت کنند.
به رسمیت شناختن اقتصاد نوآوری در اکوسیستم اقتصادی کشور
لازم است اقتصاد نوآوری، به عنوان موتور محرکه رشد و توسعه اقتصاد در نظر گرفته شود. این مهم نیازمند تغییر نگرش و ایجاد بسترهای مناسب برای رشد و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها است.
اقتصاد نوآوری یک اکوسیستم پویا است که در آن، ایده‌های نوآورانه می‌توانند به سرعت به محصولات و خدمات قابل عرضه در بازار تبدیل شوند. در این اکوسیستم باید حمایت‌های مالی، قوانین تسهیل‌گر، زیرساخت‌های دیجیتال و شبکه‌سازی بین‌المللی به حرکت رو به جلو کمک می‌کند.
بنابراین فرهنگ نوآوری باید از طریق آموزش و آگاهی‌بخشی به عموم مردم، مدیران و سیاست‌گذاران در تمام سطوح جامعه نهادینه شود تا همگان اهمیت و نقش اقتصاد نوآوری را در توسعه پایدار کشور درک کنند.
نقش قانون جهش تولید دانش‌بنیان
قانون جهش تولید دانش‌بنیان با تأکید بر حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، فرصت‌های بی‌شماری برای رشد این شرکت‌ها فراهم کرده است. با این حال، برای تحقق اهداف این قانون، باید به دنبال ایجاد تعادل بین حمایت از شرکت‌های پیشران و SMEها باشیم. این کار نه تنها به رشد متوازن اکوسیستم دانش‌بنیان کمک می‌کند، بلکه باعث افزایش رقابت‌پذیری و نوآوری در سطح ملی می‌شود.
با توجه به موارد مطرح شده، حمایت از شرکت‌های پیشران به شرط حمایت از SMEها، رویکردی است که می‌تواند به ایجاد تعادل در اکوسیستم دانش‌بنیان ایران کمک کند. این کار نه تنها به رشد اقتصادی و افزایش صادرات غیرنفتی منجر می‌شود، بلکه باعث تقویت زنجیره‌های ارزش و افزایش همکاری‌های بین شرکتی می‌شود. در شرایط کنونی اقتصاد ایران، این رویکرد می‌تواند به عنوان راهکاری کلیدی برای تحقق اهداف قانون جهش تولید دانش‌بنیان و ایجاد اقتصاد دانش‌محور مورد توجه قرار گیرد.
مجمع تشکل‌های دانش‌بنیان ایران، به عنوان نهادی بالادستی، می‌تواند با ایجاد بسترهای لازم برای همکاری بین شرکت‌های پیشران و SMEها، نقش مهمی در تحقق این هدف ایفا کند. این کار نه تنها به رشد شرکت‌های دانش‌بنیان کمک می‌کند، بلکه باعث افزایش رقابت‌پذیری و نوآوری در سطح ملی می‌شود.
تاریخ انتشار: 1404/01/10
